hoog in de lucht, stevig op de grond

Overstraat 3 - 5
3959 BR Amerongen

Your brain on art

Susan Magsamen en Ivy Ross


Samenvatting Roeland Schweitzer



Omslag 'Your brain on art'













Het oudste kunstwerk, handen en voeten afgedrukt in kalk

Het oudst bekende kunstwerk:
hand- en voetafrukken 
in een compositie,
gemaakt in natte kalk
circa 226.000 jaar oud,
omgeving Xian, China
foto David Zhang, Guangzhou University

























mail

h o m e



copyright Schworks

In maart 2023 verscheen het boek Your brain on art.
How the arts transform us.


Hoe we door kunst veranderen, in positieve zin. Het is een metastudie naar de effecten van heel veel verschillende kunstvormen op ons brein. De auteurs zien het terecht als meer, ze noemen het onder andere een epische reis waarin ze, wetenschappelijk onderbouwd, aantonen dat kunst, the arts, essentieel zijn voor ons bestaan en voor ons overleven.

Na een up to date uitleg over onze hersenen volgen zeven hoofdstukken:

  • de anatomie van de kunst
  • welzijn cultiveren
  • herstellen van mentale gezondheid
  • het lichaam genezen
  • versterken van het leren
  • bloeien
  • gemeenschappen bouwen.
Je krijgt te zien wat de kunsten doen in onze hersenen en hoe dit ons beinvloedt. Je leert om deze kennis toe te passen en wat de resultaten zijn voor individu en samenleving.
Tientallen mensen op heilige kunstmissies komen aan het woord. Over kunst als therapie, kunst als medicijn, kunst als  community builder, kunst als armoedebestrijder.

Het gaat hier over kunst in brede zin, ervaren of zelf maken, ongeacht het niveau, het werkt allemaal. Kunst is dankzij de fMRI scanner aantoonbaar cruciaal voor ons functioneren. We gaan er simpelweg beter door functioneren, we worden er gelukkiger van, creatiever, rustiger, wijzer. Regelmatig een half uurtje schilderen, musiceren of schrijven doet al wonderen. Luisteren naar muziek, een museum bezoeken, een roman lezen, het werkt allemaal. Koken, kleding maken, tuinieren, wandelen in de natuur. Zowel bij het maken als bij het beleven van kunst komen dezelfde hersendelen in actie. Lang leve onze spiegelneuronen. Actief musiceren, zingen, schilderen, een gedicht hardop voordragen, dat geeft allemaal nog een extra boost, maar de collectieve ervaring van een ontroerend concert bijwonen, dat is ook sterk. Nu ik dit schrijf herinner ik me opeens zo'n concert. Schrijven helpt ook.

Onze hersenen zijn gemaakt voor kunst, stellen de schrijvers. Kunst is een oerervaring. Ruim 200.000 jaar geleden maakten mensen een compositie met handen en voeten in natte kalk. Ik heb de foto even opgezocht. Het oudste kunstwerk, zo kun je zeggen. Alle rituelen van volkeren, de beelden, de verhalen, de cultuur, het is allemaal essentieel voor het welbevinden van individu en groep. Ons lijf en onze hersenen hebben dit soort informatie nodig, anders raken we ontregeld. Veel mensen hebben het ervaren, kunst is balsem voor je ziel. Maar waarom? Hoe werkt kunst?

Sinds de fMRI scanner, vanaf de jaren tachtig, is onze kennis over onze hersenen enorm toegenomen. De anatomie van onze hersenen is bekend, de functies van de verschillende hersendelen zijn min of meer duidelijk en we kunnen nu zien waar er in onze hersenen iets gebeurt als we kijken, of ruiken, of anderszins onze hersenen prikkelen. We zien waar de stroompjes van onze zintuigen aankomen in onze hersenen en daar tot reacties leiden. We kunnen de sterkte van deze reacties meten. Zo kunnen we ook zien waar en hoe sterk kunst ons raakt en welke reactiestoffen er vrij komen, stoffen waarvan we inmiddels ook ongeveer weten wat ze doen. Ons lijf op scherp zetten bijvoorbeeld, of juist ontspannen. Endorfine, dopamine, oxitocine en serotonine zijn stoffen die ons een gevoel van geluk geven. Als we kunst ervaren lichten er hersendelen op die te maken hebben met het vrijkomen van deze stoffen. Ze leiden tot een verhoogde openheid, tot stressreductie en het bevestigen van de eigen identiteit. Kunst versterkt je zelfbeeld. Hierdoor ontstaan nieuwe verbindingen in je hersenen, neuroplasticiteit. Je zelfbeeld wordt een fractie rijker, iedere keer dat kunst iets met je doet en jij iets met kunst doet.

In Your brain on art komen tientallen studies langs die stuk voor laten zien dat er allerlei positieve korte termijn effecten zijn, meetbaar in de hersenen.
Naast korte termijn effecten ontstaan er ppl ;amge termijn effecten. Nieuwe, blijvende verbindingen die het gevolg zijn van kunstervaringen. Simpel gesteld: de mogelijkheden van je hersenen worden door kunst beter benut.

De auteurs spraken vrijwel altijd met de onderzoekers, ze gingen er op bezoek en bieden hierdoor veel inspirerende achtergronden. De conclusie van het boek is dan ook duidelijk: in onderwijs moet kunst een veel belangrijker plaats krijgen en de auteurs tonen aan hoeveel dit ons gaat opleveren in de zin van minder ziekte, gelukkige en productievere mensen. Leren om je uit te drukken, om jezelf vorm te geven en daarmee je wereld. Verhalen, toneelspelen, schilderen, poëzie, muziek. Het levert fijne mensen op. Creatief, betrokken, rustig, wijs, gelukkig.

Twijfels? Lees dit boek. Geen twijfels? Lees dit boek ook, want het verschaft je handvaten en inspiratie.

Vanuit kunst ontstaan culturen, vanuit culturen ontstaan gemeenschappen en gemeenschappen leiden tot menselijkheid.

Your brain on art levert ook een omgekeerde benadering en een aanvulling op mijn/ het manifest Wees Kunstenaar. Omarm de kunstenaar in jezelf.

Het is niet zozeer dat de wereld acht miljard kunstenaars nodig heeft, maar, stellen de auteurs:

Kunstvormen die bijdragen aan het welzijn van onze hersenen, neuroarts, kunnen wel eens de volgende revolutie vormen: een benadering waarin we de kunstenaar in ieder van ons omhelzen en inzien dat we over de aangeboren vaardigheden beschikken om onze eigen biologie, onze families, ons werk en onze gemeenschappen te transformeren door middel van kunsttoepassingen die we op een bewuste en duurzame manier integreren in ons dagelijkse leven.

Velen van ons weten dit alles, uit intuïtie, nature. We zijn ervoor gebouwd. We weten het ook uit ervaring, vooral uit onze kindertijd, norture. Van die ene leraar die ons zag en ons op een spoor zette tot het runners high effect, tot de ontroering bij muziek. En als volwassenen worden we onze eigen leraren. Zelf stond ik een keer opeens te huilen in het gemeentemuseum van Den Haag, een ervaring of ik thuiskwam, zo raakten mij de schilderijen.

De enorme berg studies uit het boek vormt een overtuigend bewijs om veel meer ruimte voor kunst in het onderwijs in te bouwen.
Gaat dat zomaar lukken? Nou nee, wij hebben een overtuigend boek erbij. Kunstenaars, architecten, kunstdocenten, sociaal werkers, de medische sector, planologen, trainers, therapeuten en aanverwante disciplines, wij zijn degenen die het verhaal kunnen vertellen. Dit boek gaat ons helpen en in mijn ogen komt het precies op het juiste moment. De klimaatcrisis, maar vooral ook de morele dimensie die hieraan ten grondslag ligt, vraagt om een andere manier van in het leven staan. Competitie is leuk, maar delen is leuker.

We zijn de kunsten gaandeweg uit het oog aan het verliezen, zo waarschuwt ook dit boek. Wie zich de impact van het enorme medicijngebruik realiseert, begrijpt meteen dat kunsttoepassingen een positief medicijn vormen voor een fractie van de kosten. De auteurs hebben het over de culturele keuken die tot hechtere gemeenschappen leidt en onmiddellijk volgen tien overtuigende voorbeelden.

Uiteindelijk biedt Your brain on art een breed onderbouwd programma met zes hoofdstukken:

  • Blijf nieuwsgierig en verwonderd.
  • Kijk met ontzag naar het leven.
  • Bouw voor jezelf een cultureel rijke omgeving.
  • Open je creativiteit.
  • Ontwikkel rituelen waardoor je innerlijke script positiever wordt.
  • Gun jezelf ruimte voor nieuwe inzichten en verrassingen.
Ja, Your brain on art is een optimistisch, Amerikaans boek met een flinke high tech component. Auteur Ivy Ross is vice president design bij Google, Susan Magsamen is oprichter en directeur van het international Arts + Mindlab, centrum voor Neuro-esthetiek van de medische afdeling van de John Hopkins universiteit.
Virtual reality en andere technieken gaan ons helpen, stellen zij, om een rijke omgeving aan te bieden, multi-sensorisch, vol esthetische prikkels, waardoor we met ontzag, ohhs en ahhs van bewondering, door het leven gaan. Dat kan ook zonder high tech, de natuur is de rijkste omgeving, maar inmiddels woont meer dan de helft van de wereldbevolking in steden en die groei gaat door, verwachten demografen.
En nu ik over dit alles nadenk, teamsport doet ook wonderen, net als drie maal daags met de hond of, wat exclusiever, je paard borstelen. Samen een kerkdienst ervaren, de geur, het gebouw, de stemmen, de herinnering. Zou kunst maken nog meer doen?

Vorig jaar raakten mijn schilderijen dicht geschilderd, zo kwaad was ik op Poetin. De oplossing voor mij bleek het (weer) gaan schilderen van de natuur, in de natuur, met de natuur. Terug naar de moeder. Ja, er zijn redenen genoeg om somber te zijn. Bij de pakken neer gaan zitten, dat is echter (gelukkig) geen optie.

Your brain on art doet ons ook beseffen op hoeveel manieren we zelf iets kunnen doen, van een haiku schrijven tot goed voor je kleren zorgen of lekker koken. Mijn schoenen poetsen. Zodra we gelukkig zijn is onze honger naar meer gestild. Alle vormen van cultuur, ervaren of maken, dragen bij. Het levert speelse en gelukkige hersenen en mensen op.

Gesterkt dankzij dit rijke boek.

RS 28 juni 2023