In maart 2023 verscheen het boek Your brain on art.
How the arts transform us.

Hoe we door kunst veranderen, in positieve zin. Het is een metastudie naar de effecten van heel veel verschillende kunstvormen op ons brein. De auteurs zien het terecht als meer, ze noemen het onder andere een epische reis waarin ze, wetenschappelijk onderbouwd, aantonen dat kunst, the arts, essentieel zijn voor ons bestaan en voor ons overleven.

Na een up to date uitleg over onze hersenen volgen zeven hoofdstukken:

• de anatomie van de kunst
• welzijn cultiveren
• herstellen van mentale gezondheid
• het lichaam genezen
• versterken van het leren
• bloeien
• gemeenschappen bouwen.

Sinds de fMRI scanner, vanaf de jaren tachtig, is onze kennis over onze hersenen enorm toegenomen. De anatomie van onze hersenen is bekend, de functies van de verschillende hersendelen zijn min of meer duidelijk en we kunnen nu zien waar er in onze hersenen iets gebeurt als we kijken, of ruiken, of anderszins onze hersenen prikkelen. We zien waar de stroompjes van onze zintuigen aankomen in onze hersenen en daar tot reacties leiden. We kunnen de sterkte van deze reacties meten. Zo kunnen we ook zien waar en hoe sterk kunst ons raakt en welke reactiestoffen er vrij komen, stoffen waarvan we inmiddels ook ongeveer weten wat ze doen. Ons lijf op scherp zetten bijvoorbeeld, of juist ontspannen. Endorfine, dopamine, oxitocine en serotonine zijn stoffen die ons een gevoel van geluk geven. Als we kunst ervaren lichten er hersendelen op die te maken hebben met het vrijkomen van deze stoffen. Ze leiden tot een verhoogde openheid, tot stressreductie en het bevestigen van de eigen identiteit. Kunst versterkt je zelfbeeld. Hierdoor ontstaan nieuwe verbindingen in je hersenen, neuroplasticiteit. Je zelfbeeld wordt een fractie rijker, iedere keer dat kunst iets met je doet en jij iets met kunst doet.

In Your brain on art komen tientallen studies langs die stuk voor laten zien dat er allerlei positieve korte termijn effecten zijn, meetbaar in de hersenen.
Naast korte termijn effecten ontstaan er ppl ;amge termijn effecten. Nieuwe, blijvende verbindingen die het gevolg zijn van kunstervaringen. Simpel gesteld: de mogelijkheden van je hersenen worden door kunst beter benut.

De auteurs spraken vrijwel altijd met de onderzoekers, ze gingen er op bezoek en bieden hierdoor veel inspirerende achtergronden. De conclusie van het boek is dan ook duidelijk: in onderwijs moet kunst een veel belangrijker plaats krijgen en de auteurs tonen aan hoeveel dit ons gaat opleveren in de zin van minder ziekte, gelukkige en productievere mensen. Leren om je uit te drukken, om jezelf vorm te geven en daarmee je wereld. Verhalen, toneelspelen, schilderen, poëzie, muziek. Het levert fijne mensen op. Creatief, betrokken, rustig, wijs, gelukkig.

Twijfels? Lees dit boek. Geen twijfels? Lees dit boek ook, want het verschaft je handvaten en inspiratie.

Vanuit kunst ontstaan culturen, vanuit culturen ontstaan gemeenschappen en gemeenschappen leiden tot menselijkheid.

Your brain on art levert ook een omgekeerde benadering en een aanvulling op mijn/ het manifest Wees Kunstenaar. Omarm de kunstenaar in jezelf.

Het is niet zozeer dat de wereld acht miljard kunstenaars nodig heeft, maar, stellen de auteurs:

Kunstvormen die bijdragen aan het welzijn van onze hersenen, neuroarts, kunnen wel eens de volgende revolutie vormen: een benadering waarin we de kunstenaar in ieder van ons omhelzen en inzien dat we over de aangeboren vaardigheden beschikken om onze eigen biologie, onze families, ons werk en onze gemeenschappen te transformeren door middel van kunsttoepassingen die we op een bewuste en duurzame manier integreren in ons dagelijkse leven.

Velen van ons weten dit alles, uit intuïtie, nature. We zijn ervoor gebouwd. We weten het ook uit ervaring, vooral uit onze kindertijd, norture. Van die ene leraar die ons zag en ons op een spoor zette tot het runners high effect, tot de ontroering bij muziek. En als volwassenen worden we onze eigen leraren. Zelf stond ik een keer opeens te huilen in het gemeentemuseum van Den Haag, een ervaring of ik thuiskwam, zo raakten mij de schilderijen.

De enorme berg studies uit het boek vormt een overtuigend bewijs om veel meer ruimte voor kunst in het onderwijs in te bouwen.
Gaat dat zomaar lukken? Nou nee, wij hebben een overtuigend boek erbij. Kunstenaars, architecten, kunstdocenten, sociaal werkers, de medische sector, planologen, trainers, therapeuten en aanverwante disciplines, wij zijn degenen die het verhaal kunnen vertellen. Dit boek gaat ons helpen en in mijn ogen komt het precies op het juiste moment. De klimaatcrisis, maar vooral ook de morele dimensie die hieraan ten grondslag ligt, vraagt om een andere manier van in het leven staan. Competitie is leuk, maar delen is leuker.

We zijn de kunsten gaandeweg uit het oog aan het verliezen, zo waarschuwt ook dit boek. Wie zich de impact van het enorme medicijngebruik realiseert, begrijpt meteen dat kunsttoepassingen een positief medicijn vormen voor een fractie van de kosten. De auteurs hebben het over de culturele keuken die tot hechtere gemeenschappen leidt en onmiddellijk volgen tien overtuigende voorbeelden.

Uiteindelijk biedt Your brain on art een breed onderbouwd programma met zes hoofdstukken:

• Blijf nieuwsgierig en verwonderd.
• Kijk met ontzag naar het leven.
• Bouw voor jezelf een cultureel rijke omgeving.
• Open je creativiteit.
• Ontwikkel rituelen waardoor je innerlijke script positiever wordt.
• Gun jezelf ruimte voor nieuwe inzichten en verrassingen.