Het oudst bekende kunstwerk: hand- en voetafrukken in een
compositie, gemaakt in natte kalk circa 226.000 jaar oud,
omgeving Xian, China foto David Zhang, Guangzhou University
mail
h o m e
copyright Schworks
|
In maart 2023 verscheen het boek Your brain on art.
How the arts transform us. Hoe we
door kunst veranderen, in positieve zin. Het is een metastudie naar de effecten van heel
veel verschillende kunstvormen op ons brein. De auteurs zien het terecht als
meer, ze noemen het onder andere een epische reis waarin ze,
wetenschappelijk onderbouwd, aantonen dat kunst, the arts,
essentieel zijn voor ons bestaan en voor ons overleven.
Na een up to date uitleg over onze hersenen volgen zeven hoofdstukken:
- de anatomie van de kunst
- welzijn cultiveren
- herstellen van mentale
gezondheid
- het lichaam genezen
- versterken van het leren
- bloeien
- gemeenschappen bouwen.
Je krijgt te zien wat de kunsten doen in onze
hersenen en hoe dit ons beinvloedt. Je leert om deze kennis toe te passen en wat de resultaten zijn voor
individu en samenleving. Tientallen mensen op heilige kunstmissies komen aan het woord. Over kunst
als therapie, kunst als medicijn, kunst als community builder, kunst als armoedebestrijder.
Het gaat hier over kunst in brede zin, ervaren of zelf maken,
ongeacht het niveau, het werkt allemaal. Kunst is dankzij
de fMRI scanner aantoonbaar cruciaal voor ons functioneren. We gaan er simpelweg beter door functioneren, we worden er
gelukkiger van, creatiever, rustiger, wijzer. Regelmatig een half uurtje
schilderen, musiceren of schrijven doet al wonderen. Luisteren naar muziek,
een museum bezoeken, een roman lezen, het werkt allemaal. Koken, kleding
maken, tuinieren, wandelen in de natuur. Zowel bij het maken als bij het beleven van kunst
komen dezelfde hersendelen in actie. Lang leve onze
spiegelneuronen. Actief musiceren, zingen, schilderen, een gedicht hardop
voordragen, dat geeft allemaal nog een extra boost, maar de collectieve
ervaring van een ontroerend concert bijwonen, dat is ook sterk. Nu ik dit
schrijf herinner ik me opeens zo'n concert. Schrijven helpt ook.
Onze hersenen zijn gemaakt voor kunst, stellen
de schrijvers. Kunst is een oerervaring. Ruim 200.000 jaar geleden maakten
mensen een compositie met handen en voeten in natte kalk. Ik heb de foto
even opgezocht. Het oudste kunstwerk, zo kun je zeggen. Alle rituelen van
volkeren, de beelden, de verhalen, de cultuur, het is allemaal essentieel
voor het welbevinden van individu en groep. Ons lijf en onze hersenen hebben
dit soort informatie nodig, anders raken we ontregeld. Veel mensen hebben
het ervaren, kunst is balsem voor je ziel. Maar waarom? Hoe werkt kunst?
Sinds de fMRI scanner, vanaf de jaren tachtig, is
onze kennis over onze hersenen enorm toegenomen. De anatomie van onze
hersenen is bekend, de functies van de verschillende hersendelen zijn min of
meer duidelijk en we kunnen nu zien waar er
in onze hersenen iets gebeurt als we kijken, of ruiken, of anderszins onze hersenen
prikkelen. We zien waar de stroompjes
van onze zintuigen aankomen in onze hersenen en daar tot reacties leiden. We
kunnen de sterkte van deze reacties meten. Zo kunnen we ook zien waar en hoe
sterk kunst
ons raakt en welke reactiestoffen er vrij komen, stoffen waarvan we
inmiddels ook ongeveer weten wat ze doen. Ons lijf op scherp zetten
bijvoorbeeld, of juist ontspannen. Endorfine, dopamine, oxitocine en
serotonine zijn stoffen die ons een gevoel van geluk geven. Als we kunst
ervaren lichten
er hersendelen op die te maken hebben met het vrijkomen van deze stoffen. Ze
leiden tot een verhoogde openheid, tot stressreductie en het bevestigen van
de eigen identiteit. Kunst versterkt je zelfbeeld. Hierdoor ontstaan nieuwe
verbindingen in je hersenen, neuroplasticiteit. Je zelfbeeld wordt een
fractie rijker, iedere keer dat kunst iets met je doet en jij iets met kunst
doet.
In Your brain on art
komen tientallen studies langs die stuk voor laten zien dat er allerlei
positieve korte termijn effecten zijn, meetbaar in de hersenen. Naast
korte termijn effecten ontstaan er ppl ;amge termijn effecten. Nieuwe, blijvende verbindingen
die het gevolg zijn van kunstervaringen. Simpel gesteld: de mogelijkheden van je
hersenen worden door kunst beter benut.
De auteurs spraken vrijwel altijd met de
onderzoekers, ze gingen er op bezoek en bieden hierdoor veel inspirerende
achtergronden. De conclusie van het boek is dan ook
duidelijk: in onderwijs moet kunst een veel belangrijker plaats krijgen en
de auteurs tonen aan hoeveel dit ons gaat opleveren in de zin van minder
ziekte, gelukkige en productievere mensen. Leren om je uit te drukken, om
jezelf vorm te geven en daarmee je wereld. Verhalen, toneelspelen,
schilderen, poëzie, muziek. Het levert fijne mensen op. Creatief,
betrokken, rustig, wijs, gelukkig.
Twijfels? Lees dit boek.
Geen twijfels? Lees dit boek ook, want het verschaft je handvaten en
inspiratie.
Vanuit kunst ontstaan culturen, vanuit culturen ontstaan gemeenschappen en
gemeenschappen leiden tot menselijkheid.
Your brain on art levert ook een omgekeerde
benadering en een aanvulling op mijn/ het manifest Wees Kunstenaar.
Omarm de kunstenaar in jezelf.
Het is niet zozeer dat de wereld acht
miljard kunstenaars nodig heeft, maar, stellen de auteurs:
Kunstvormen die bijdragen aan het
welzijn van onze hersenen, neuroarts, kunnen wel eens de volgende revolutie
vormen: een benadering waarin we de kunstenaar in ieder van ons omhelzen en
inzien dat we over de aangeboren vaardigheden beschikken om onze eigen
biologie, onze families, ons werk en onze gemeenschappen te transformeren
door middel van kunsttoepassingen die we op een bewuste en duurzame manier
integreren in ons dagelijkse leven.
Velen van ons weten dit alles, uit intuïtie, nature. We zijn ervoor gebouwd.
We weten het ook uit ervaring, vooral uit onze kindertijd, norture. Van die
ene leraar die ons zag en ons op een spoor zette tot het runners high
effect, tot de ontroering bij muziek. En als volwassenen worden we onze
eigen leraren. Zelf stond ik een keer opeens te
huilen in het gemeentemuseum van Den Haag, een ervaring of ik thuiskwam, zo
raakten mij de schilderijen.
De enorme berg studies uit het boek vormt een
overtuigend bewijs om veel meer ruimte voor kunst in het onderwijs in te
bouwen. Gaat dat zomaar
lukken? Nou nee, wij hebben een overtuigend boek erbij. Kunstenaars,
architecten, kunstdocenten, sociaal
werkers, de medische sector, planologen, trainers, therapeuten en aanverwante disciplines, wij zijn
degenen die het verhaal kunnen vertellen. Dit boek gaat ons
helpen en in mijn ogen komt het precies op het juiste moment.
De klimaatcrisis, maar vooral ook de morele dimensie die hieraan ten
grondslag ligt, vraagt om een andere manier van in het leven staan.
Competitie is leuk, maar delen is leuker.
We zijn de kunsten gaandeweg uit
het oog aan het verliezen, zo waarschuwt ook dit boek. Wie zich de impact van
het enorme medicijngebruik realiseert, begrijpt meteen dat kunsttoepassingen
een positief medicijn vormen voor een fractie van de kosten. De auteurs
hebben het over de culturele keuken die tot hechtere gemeenschappen leidt en
onmiddellijk volgen tien overtuigende voorbeelden.
Uiteindelijk biedt
Your
brain on art een breed
onderbouwd programma met zes hoofdstukken: - Blijf nieuwsgierig en
verwonderd.
- Kijk met ontzag naar het leven.
- Bouw voor jezelf een
cultureel rijke omgeving.
- Open je creativiteit.
- Ontwikkel rituelen
waardoor je innerlijke script positiever wordt.
-
Gun jezelf ruimte voor
nieuwe inzichten en verrassingen.
Ja, Your brain on art is een optimistisch,
Amerikaans boek met een flinke high tech component. Auteur Ivy Ross is vice
president design bij Google, Susan Magsamen is oprichter en directeur van
het international Arts + Mindlab, centrum voor Neuro-esthetiek van de
medische afdeling van de John Hopkins universiteit. Virtual reality en
andere technieken gaan ons helpen, stellen zij, om een rijke omgeving aan te
bieden, multi-sensorisch, vol esthetische prikkels, waardoor we met ontzag, ohhs en ahhs van
bewondering, door het leven gaan. Dat kan ook zonder high tech, de natuur is
de rijkste omgeving, maar inmiddels woont meer dan de helft van de
wereldbevolking in steden en die groei gaat door, verwachten demografen. En nu ik over
dit alles nadenk, teamsport doet ook
wonderen, net als drie maal daags met de hond of, wat exclusiever, je paard
borstelen. Samen een kerkdienst ervaren, de geur, het gebouw, de stemmen, de
herinnering. Zou kunst maken nog meer doen?
Vorig jaar raakten mijn schilderijen dicht
geschilderd, zo kwaad was ik op Poetin. De oplossing voor mij bleek het (weer) gaan
schilderen van de natuur, in de natuur, met de natuur. Terug naar de moeder. Ja, er zijn redenen genoeg om somber te zijn. Bij de pakken
neer gaan zitten, dat is echter (gelukkig) geen optie.
Your brain on art
doet ons ook beseffen op hoeveel manieren we zelf iets kunnen doen, van een
haiku schrijven tot goed voor je kleren zorgen of lekker koken. Mijn
schoenen poetsen. Zodra we gelukkig zijn is onze
honger naar meer gestild. Alle vormen van cultuur, ervaren of maken, dragen
bij. Het levert speelse en gelukkige hersenen en mensen op.
Gesterkt dankzij dit rijke
boek.
RS 28 juni 2023
|