De kunst van mijn hond

Schaf de beeldende kunst af én de hondenpoep. En de filosofie. 
Dat schiet op, maar kan het?
Een andere vraag, kunnen dieren kunst waarderen? En zijn wij dieren? Mijn hond kan tv kijken, maar kunst kijken, ho maar. Vrouwtjeshonden, die vindt hij leuk en zijn etensbak. Dat is trouwens een kunstwerk, een Warhol variant, een Campbell soepblik van keramiek. Hondensoep.

Nuttige kunst

Vorm volgt functie leerden we ver voor Droog Design. Beeldende kunst zonder vorm kan dus ontsproten zijn aan functieloosheid. Dat klinkt als ledigheid. Ik gooi een stok die er niet is en mijn hond brengt die stok niet terug. Dankzij mijn webcam kan de hele wereld van deze performance genieten.

Stanly Brown kreeg een lintje voor zijn waardering en weergave van (centi)meters, en terecht, een mooi consequent oeuvre, ook al duurde het vele jaren voordat ik Stanly's oneindige ruimte zag. Vormenloze kunst. Pure abstractie bestaat niet, alles is een toevoeging aan mijn werkelijkheid, een variant op mijn werkelijkheid en meteen weer zelf werkelijkheid. Oneindige werkelijkheid. Niets is geraffineerder dan ieders werkelijkheid. Abstractie is niets anders dan een megalomane tentoonstelling van de gedachten van mijn hond. Ja, iedereen is kunstenaar, al is het maar voor vijftien minuten. Met of zonder opgeklopte kunsthandel of stamboom.

Moet kunst een doel hebben?

Dat hoeft niet, maar het mag best, vindt mijn hond. Bijvoorbeeld eten of grenzen verkennen en verleggen, dat is een mooi doel van moderne kunst. De volgende al dan niet briljante zet in een voortschrijdend schaakspel. Was het met bont gevoerde kopje van Meret Oppenheim een reactie op de hardheid van Liechtenstein, Warhol en Wesselman? Nee, want bouwjaar 1936. Misschien een reactie op Picasso, of een poging om Marcel Duchamps te verleiden? En wat doorstaat de tand des tijds? Wat weten wij zonder historisch besef? Mijn hond heeft niet het eeuwige leven. Zijn beelden op internet misschien wel. Door het plezier dat ik aan het beest beleef, maak ik misschien mooier werk. Wat is belangrijk? Het leven.

Is geen doel ook een doel?

Is dit niet het zuivere zijn in het moment zelf?
Waarmee in één klap de oneindigheid is verbeeld. Ja, we blaffen hier voor een meer dan indrukwekkende prestatie van functieloze dus vormenloze kunst.

Vorm volgt functie. Zijn hondenmand is rond en lekker zacht. Met een Starfighter in de tuin kan ik mijn buren de ogen uitsteken, of ik kan er gelukkiger van worden. Dan voedt het mijn ziel, het inspireert me, zoals een wandeling met mijn hond door de natuur, met dank aan Richard Long.
Ik kan met de aanschaf van een beeld ook mijn zwarte geld witten. Kunst, net zo nuttig als het casino. De kunst van het weglaten, de kunst van de eenvoud. De kunst van het niets. Zo min mogelijk met zo veel mogelijk spanning. Wit. Meer wit, zoals de eskimo's met honderd woorden voor sneeuw. Of zoals de schilder Robert Ryman met wit in alle kleuren en maten.

Wat is kunst?

Een goed gesprek of essay, is dat nu beeldende kunst of niet? Woordbeelden, beeldwoorden. Misschien zijn flankerende armbewegingen nodig, zodat het goede gesprek ook een ruimtelijk element heeft? Misschien moet het gesprek abstract zijn, of over schoonheid gaan? Mijn hond steekt al zijn poten in de lucht, kromt zijn rug en springt onderste boven los van de grond. Webcam stond niet aan. Dit essay wordt zeker beeldend en ruimtelijk als u het print en van het dragende papier een bijzonder vliegtuig vouwt, met dank aan Panamarenko. Het beeldscherm op uw hoofd zetten werkt ook.
Is iets een kunstwerk, als ik de werkelijkheid na het ondergaan anders, betekenisvoller, intenser waarneem, dan voor de ontmoeting met het kunstwerk? Dan is een goede fles wijn soms ook een kunstwerk. Als het me lukt om tijdens het goede gesprek of erna, onder invloed van dat goede gesprek, een medemens te ontmoeten, was het gesprek dan een kunstwerk? In ieder geval ben ik dan deelgenoot in een wonder, dat is zelfs meer dan beeldende kunst.

De magie van het leven

Mijn hond ziet geen verschil tussen beeldende kunst en de magie van zijn leven zolang er eten in zijn etensbak zit.Ik vind de vraag ook niet belangrijk, zo lang ik en hopelijk ook mijn omgeving van mijn werkstukken genieten. Mijn hond houdt van humor en is nu zeer uitgelaten. Men neme een bal, een hele grote, onzichtbare bal met allemaal laatjes en deurtjes, waar je belangrijke zaken in kunt opbergen. Een mimespeler rolt die bal over het toneel. Is dit beeldende kunst? Of hangt dat van de inhoud van de laatjes af, zoals de doosjes en laatjes van Joseph Cornell wel beeldende kunst zijn, maar de schoenendozen in de schoenenwinkel niet. Of praat ik nu over een beperking van mijn verbeelding? Moet ik de schoenenwinkel eerst naar het museum verplaatsen? Of is het hele leven mijn museum? De magie van mijn leven. Uw winkel lijkt wel een museum meneer. Zou de betreffende middenstander trots zijn?

Wonderbaarlijke kunsten

Ooit stelde Henk Jurriaans zijn persoonlijkheid in het Stedelijk Museum ten toon, door zelf op een voetstuk plaats te nemen. Ooit bedacht Beuys het Socialkunstwerk. Ooit vertoonde Fluxus vallende blaadjes van een bloem. Ooit liet Phil Bloom een krant zakken. Onlangs maakten kunstenaars samen met Marokkaanse jongens een vies fietstunneltje tot een tegelfeest. Is het van belang dat de kijker vakmanschap wil, ambachtelijke kunst, of is het de filosofie van de magie die de beeldende kunst bepaald? Het verkennen van grenzen, het verkennen van schoonheid, het scheppen van het magische gevoel, dat dit iets is. Dat je iets bijzonders meemaakt. Een wonder. Mijn hond blaft. Nee geen eten, ohh heb je een gedicht klaar. Kunst is een wonder, waaraan wij mensen deel kunnen hebben. Ik bepaal zelf wat kunst is en geniet van de ontmoeting.

Nieuwe kunsten

Al een aantal jaren geleden riep heroïsch tentoonstellingsmaker Jan Hoet, dat de kunstenaars zich hadden teruggetrokken in hun ateliers. Daarom was zijn Documenta in Kassel teleurstellend, vonden wij en hijzelf ook. Maar als momentopname was de tentoonstelling perfect. Het grote gebaar was voorbij. Een nieuwe oriëntatie is nu gaande. Oude rotten als Warhol en Beuys zijn. Anselm Kiefer blijft geblakerde Teutoburger wouden afscheiden. Rauschenberg is dé "grand old man" en velen anderen zijn aan drugs en middelmatigheid ten onder gegaan. Koons nam de hele wereld te grazen met zijn pornoglitter. Leo Castelli, kunsthandelaar en kunsthandelmanipulator bij uitstek, is ook dood. Slechts de reclamebroers Saatchi & Saatchi schitterden in het kunstcircus, vooral met verzekeringskwesties. De kunst ingepakt in optimaal libertijns kapitalisme. En u geloofde het? Mijn hond niet.Kamelenpoep, bedscènes en spot met bijbelse taboes. Wim T. Schippers deed ook al honden en ingedeukte auto's. Alleen Marlene Dumas brengt de sensualiteit en de integriteit terug waar internet het ons af probeert te pakken en mijn hond het niet durft.Nog even en Damin Hearst gaat zelf rotten.

De kunst van de keuze

Waar vinden we nog de schoonheid, de verliefdheid, de vreugde, de intensiteit, de verstilling, de concentratie, de verblinding, de overweldigende oerkracht van kunst? Gaat het nu over de ontmoeting der culturen als verdere stap naar beschaving. Kunst als brug? Of is nu de stilte waar het om draait? De stilte die beslag van je neemt als je oog in oog komt met eeuwige schoonheid? Of is er sprake van stilte voor de storm, alsof de nieuwe eeuw nog moet beginnen? Mijn hond slaapt nu. Kan ik in mijn lege kamer niet meer zien dan mijn eigen kleine persoontje en mijn hond? En is er niets te horen? Zodat ik mijn en zijn maag hoor rommelen. Wat hebben we gegeten eigenlijk? Wat doe ik op deze aarde? Ik breng mijn tijd door, roeiend en dromend in een ruimte die ik vul met mijn verbeelding. Is dit niet het zuivere zijn in het moment zelf? Is geen doel ook een doel? Maar laat het dan wel vonken van levenskracht, van poëzie, van dans, van kleur, van contrast en plezier, van liefde of knetterende kou.

Het is uw keuze

Natuurlijk valt het kunstenaars te verwijten wanneer hun kunst zielloos is, als dat zo is. Vervolgens zijn het de kopers die beslissen om deze verbeeldingen te kopen, de kunsthandel, de musea, de trendvolgers, de spiegels van de tijd. De keuze voor glamour en leegte is snel gemaakt. Als dat tenminste het verwijt is. Mijn hond blaft, er staat iemand voor de deur. Je hebt trendwekkers, optrekkers, autonomen en mijn hond. Een ieder mag zijn eigen keuze bepalen. Ook in een interbellum moeten musea wat tentoon stellen. Afschaffen riekt naar machtswellust en arrogantie. Kunst kun je bovendien niet afschaffen, want het is een autonome bron. Diversiteit is het resultaat wanneer de tijd divers is. Een samenhangend krachtig beeld is het resultaat indien een tijdgeest dit aanreikt. Het kiezen of juist het niet kiezen is aan ons allen. Keuzes die de ziel raken, of juist niet. Ieder publiek krijgt wat het wil. En als het publiek komt, al dan niet geschokt, als de handel en de musea en de verzamelaars het kopen, omdat ze het willen kopen, dan zijn zij toch waar ze willen zijn.

Bewogen kunst

Mijn hond en ik zijn geen museum. Uiteindelijk kan ik niemand wat verwijten, alleen mezelf. Het is niet andersom. Mijn hond kijkt afwisselend naar mij met zijn grote smachtende ogen en naar zijn lege Warholbak. Zou het dier dan toch gevoel hebben voor beeldende kunst. Eten heeft hij al gehad, dus dat kan het niet zijn. Opeens dringt het tot me door, mijn hond kijkt naar beeldende kunst. We blaffen nu allebei van vreugde. Ik zoek een sokkel, met dank aan Carl Andre, en zet mijn hond erop.

Op het moment dat ik dit beeld via mijn webcam aan de wereld aanbied, springt mijn hond eraf. Bewogen kunst, dat is mooi. Ook druk ik het beeld af op een ansichtkaart die ik op straat verkoop met als titel: "De kunst van mijn hond". Waar is die foto nou toch?

Roeland Schweitzer

eerste versie: 8 juni 2000