De kunst van mijn hond
Schaf de beeldende kunst af én de hondenpoep.
En de filosofie.
Dat schiet op, maar kan het?
Een andere vraag, kunnen dieren kunst waarderen?
En zijn wij dieren? Mijn hond kan tv kijken, maar kunst kijken, ho
maar. Vrouwtjeshonden, die vindt hij leuk en zijn etensbak. Dat is trouwens
een kunstwerk, een Warhol variant, een Campbell soepblik van keramiek. Hondensoep.
Nuttige kunst
Vorm volgt functie leerden we ver voor Droog
Design. Beeldende kunst zonder vorm kan dus ontsproten zijn aan functieloosheid.
Dat klinkt als ledigheid. Ik gooi een stok die er niet is en mijn hond
brengt die stok niet terug. Dankzij mijn webcam kan de hele wereld van
deze performance genieten.
Stanly Brown kreeg een lintje voor zijn waardering en weergave van (centi)meters,
en terecht, een mooi consequent oeuvre, ook al duurde het vele jaren voordat
ik Stanly's oneindige ruimte zag. Vormenloze kunst. Pure abstractie bestaat
niet, alles is een toevoeging aan mijn werkelijkheid, een variant op mijn
werkelijkheid en meteen weer zelf werkelijkheid. Oneindige werkelijkheid. Niets is geraffineerder
dan ieders werkelijkheid. Abstractie is niets anders dan een megalomane
tentoonstelling van de gedachten van mijn hond. Ja, iedereen is kunstenaar,
al is het maar voor vijftien minuten. Met of zonder opgeklopte kunsthandel
of stamboom.
Moet kunst een doel hebben?
Dat hoeft niet, maar het mag best, vindt mijn hond. Bijvoorbeeld eten of grenzen verkennen
en verleggen, dat is een mooi doel van moderne kunst. De volgende al dan
niet briljante zet in een voortschrijdend schaakspel. Was het met bont gevoerde
kopje van Meret Oppenheim een reactie op de hardheid van Liechtenstein,
Warhol en Wesselman? Nee, want bouwjaar 1936. Misschien een reactie op Picasso, of een poging om Marcel Duchamps te verleiden? En wat doorstaat de tand
des tijds? Wat weten wij zonder historisch besef? Mijn hond heeft niet het eeuwige leven.
Zijn beelden op internet misschien wel. Door het plezier dat ik aan het
beest beleef, maak ik misschien mooier werk. Wat is belangrijk? Het leven.
Is geen doel ook een doel?
Is dit niet het zuivere zijn in het moment zelf? Waarmee in één klap de oneindigheid
is verbeeld. Ja, we blaffen hier voor een meer dan indrukwekkende prestatie
van functieloze dus vormenloze kunst.
Vorm volgt functie. Zijn hondenmand is rond en
lekker zacht. Met een Starfighter in de tuin kan ik mijn buren de ogen
uitsteken, of ik kan er gelukkiger van worden. Dan voedt het mijn ziel,
het inspireert me, zoals een wandeling met mijn hond door de natuur, met
dank aan Richard Long.
Ik kan met de aanschaf van een beeld ook mijn
zwarte geld witten. Kunst, net zo nuttig als het casino. De kunst van het
weglaten, de kunst van de eenvoud. De kunst van het niets. Zo min mogelijk
met zo veel mogelijk spanning. Wit. Meer wit, zoals de eskimo's met honderd woorden voor sneeuw. Of zoals de schilder Robert Ryman met wit in alle kleuren en maten.
Wat is kunst?
Een goed gesprek of essay, is dat nu beeldende
kunst of niet? Woordbeelden, beeldwoorden. Misschien zijn flankerende armbewegingen nodig, zodat het
goede gesprek ook een ruimtelijk element heeft? Misschien moet het gesprek
abstract zijn, of over schoonheid gaan? Mijn hond steekt al zijn poten
in de lucht, kromt zijn rug en springt onderste boven los van de grond.
Webcam stond niet aan. Dit essay wordt zeker beeldend en ruimtelijk als u het print en van het dragende
papier een bijzonder vliegtuig vouwt, met dank aan Panamarenko.
Het beeldscherm op uw hoofd zetten werkt ook. Is iets een kunstwerk, als ik de werkelijkheid
na het ondergaan anders, betekenisvoller, intenser waarneem, dan voor de
ontmoeting met het kunstwerk? Dan is een goede fles wijn soms ook een kunstwerk.
Als het me lukt om tijdens het goede gesprek of erna, onder invloed van
dat goede gesprek, een medemens te ontmoeten, was het gesprek dan een kunstwerk?
In ieder geval ben ik dan deelgenoot in een wonder, dat is zelfs meer dan
beeldende kunst.
De magie van het leven
Mijn hond ziet geen verschil tussen beeldende kunst en
de magie van zijn leven zolang er eten in zijn etensbak zit.Ik vind de vraag ook niet belangrijk, zo lang
ik en hopelijk ook mijn omgeving van mijn werkstukken genieten. Mijn hond
houdt van humor en is nu zeer uitgelaten. Men neme een bal, een hele grote, onzichtbare
bal met allemaal laatjes en deurtjes, waar je belangrijke zaken in kunt
opbergen. Een mimespeler rolt die bal over het toneel. Is dit beeldende
kunst? Of hangt dat van de inhoud van de laatjes af, zoals de doosjes en
laatjes van Joseph Cornell wel beeldende kunst zijn, maar de schoenendozen
in de schoenenwinkel niet. Of praat ik nu over een beperking van mijn verbeelding?
Moet ik de schoenenwinkel eerst naar het museum verplaatsen? Of is het hele leven mijn museum? De magie van mijn leven. Uw winkel lijkt wel een museum meneer. Zou de betreffende middenstander trots zijn?
Wonderbaarlijke kunsten
Ooit stelde Henk Jurriaans zijn persoonlijkheid
in het Stedelijk Museum ten toon, door zelf op een voetstuk plaats te nemen.
Ooit bedacht Beuys het Socialkunstwerk. Ooit vertoonde Fluxus vallende
blaadjes van een bloem. Ooit liet Phil Bloom een krant zakken. Onlangs
maakten kunstenaars samen met Marokkaanse jongens een vies fietstunneltje
tot een tegelfeest. Is het van belang dat de kijker vakmanschap wil, ambachtelijke
kunst, of is het de filosofie van de magie die de beeldende kunst bepaald?
Het verkennen van grenzen, het verkennen van schoonheid, het scheppen van
het magische gevoel, dat dit iets is. Dat je iets bijzonders meemaakt.
Een wonder. Mijn hond blaft. Nee geen eten, ohh heb je een gedicht klaar. Kunst is een wonder, waaraan wij mensen deel
kunnen hebben. Ik bepaal zelf wat kunst is en geniet van de ontmoeting.
Nieuwe kunsten
Al een aantal jaren geleden riep heroïsch tentoonstellingsmaker Jan Hoet, dat de kunstenaars zich hadden
teruggetrokken in hun ateliers. Daarom was zijn Documenta in Kassel teleurstellend, vonden wij en hijzelf ook.
Maar als momentopname was de tentoonstelling perfect.
Het grote gebaar was voorbij. Een nieuwe oriëntatie
is nu gaande. Oude rotten als Warhol en Beuys zijn. Anselm Kiefer blijft geblakerde Teutoburger
wouden afscheiden. Rauschenberg is dé "grand old man" en velen anderen
zijn aan drugs en middelmatigheid ten onder gegaan. Koons nam de hele wereld
te grazen met zijn pornoglitter. Leo Castelli, kunsthandelaar en kunsthandelmanipulator
bij uitstek, is ook dood. Slechts de reclamebroers Saatchi & Saatchi
schitterden in het kunstcircus, vooral met verzekeringskwesties. De kunst ingepakt in optimaal libertijns
kapitalisme. En u geloofde het? Mijn hond niet.Kamelenpoep, bedscènes en spot met bijbelse
taboes. Wim T. Schippers deed ook al honden en ingedeukte auto's. Alleen Marlene
Dumas brengt de sensualiteit en de integriteit terug waar internet het ons af probeert te
pakken en mijn hond het niet durft.Nog even en Damin Hearst gaat zelf rotten.
De kunst van de keuze
Waar vinden we nog de schoonheid, de verliefdheid,
de vreugde, de intensiteit, de verstilling, de concentratie, de verblinding, de overweldigende
oerkracht van kunst? Gaat het nu over de ontmoeting der culturen als verdere
stap naar beschaving. Kunst als brug? Of is nu de stilte waar het om draait? De stilte
die beslag van je neemt als je oog in oog komt met eeuwige schoonheid? Of is er sprake van stilte voor de storm, alsof de nieuwe eeuw nog moet beginnen? Mijn hond slaapt nu. Kan ik in mijn lege kamer niet meer zien dan
mijn eigen kleine persoontje en mijn hond? En is er niets te horen? Zodat
ik mijn en zijn maag hoor rommelen. Wat hebben we gegeten eigenlijk? Wat
doe ik op deze aarde? Ik breng mijn tijd door, roeiend en dromend in een
ruimte die ik vul met mijn verbeelding. Is dit niet het zuivere zijn in
het moment zelf? Is geen doel ook een doel? Maar laat het dan wel vonken
van levenskracht, van poëzie, van dans, van kleur, van contrast en plezier, van
liefde of knetterende kou.
Het is uw keuze
Natuurlijk valt het kunstenaars te verwijten
wanneer hun kunst zielloos is, als dat zo is. Vervolgens zijn het de kopers die beslissen
om deze verbeeldingen te kopen, de kunsthandel, de musea, de trendvolgers, de spiegels van de tijd.
De keuze voor glamour en leegte is snel gemaakt. Als dat tenminste het verwijt is.
Mijn hond blaft, er staat iemand voor de deur. Je hebt trendwekkers, optrekkers,
autonomen en mijn hond. Een ieder mag zijn eigen keuze bepalen. Ook in
een interbellum moeten musea wat tentoon stellen. Afschaffen riekt naar machtswellust en arrogantie.
Kunst kun je bovendien niet afschaffen, want het is een autonome bron. Diversiteit
is het resultaat wanneer de tijd divers is. Een samenhangend krachtig beeld
is het resultaat indien een tijdgeest dit aanreikt. Het kiezen of juist
het niet kiezen is aan ons allen. Keuzes die de ziel raken, of juist niet. Ieder
publiek krijgt wat het wil. En als het publiek komt, al dan niet geschokt,
als de handel en de musea en de verzamelaars het kopen, omdat ze het willen
kopen, dan zijn zij toch waar ze willen zijn.
Bewogen kunst
Mijn hond en ik zijn geen museum. Uiteindelijk kan ik niemand wat verwijten, alleen mezelf. Het is
niet andersom. Mijn hond kijkt afwisselend naar mij met zijn grote smachtende
ogen en naar zijn lege Warholbak. Zou het dier dan toch gevoel hebben voor
beeldende kunst. Eten heeft hij al gehad, dus dat kan het niet zijn. Opeens
dringt het tot me door, mijn hond kijkt naar beeldende kunst. We blaffen
nu allebei van vreugde. Ik zoek een sokkel, met dank aan Carl Andre, en
zet mijn hond erop.
Op het moment dat ik dit beeld via mijn webcam
aan de wereld aanbied, springt mijn hond eraf. Bewogen kunst, dat is mooi. Ook
druk ik het beeld af op een ansichtkaart die ik op straat verkoop met als
titel: "De kunst van mijn hond". Waar is die foto nou toch?
Roeland Schweitzer
eerste versie: 8 juni 2000
|