De Diaghilev hype
Groningen, vrijdag 28 januari 2005, bovenin de tribune van een gigantische zaal. We keken naar het Russische Kirov ballet en orkest. Muziek van Strawinsky, het zelden uitgevoerde les Nocces, la Valse (van Ravel) en de Vuurvogel met een prachtig spannend begin. Oerouderwets ballet. Toch ergens het begin van een nieuwe tijd, rond 1910.
Prachtige muziek hoorden we, hoewel de pakweg 50.000 kilo mensenvlees voor ons veel van de subtiliteit verzwolg. Dit Ballet Russe verliep van curieus saai via rommelig naar sensationeel veel. Ons Nationaal Dans Theater is echter stukken spannender, interessanter, beter uitgelicht, met mooie artistieke decors bijvoorbeeld. Ik kan ook niet tegen het geklepper van een rij danseressen bovenop hun spitsen, dat lijkt me zo vreselijk pijnlijk. Curieus was deze vrijdagavond zeker. Hoe vaak zie je een beroemd Russisch balletgezelschap met orkest? Hoe vaak belandt je opeens in een verhaal uit het begin van de twintigste eeuw? En het koude natte Groningen deed niet aan St Petersburg denken, maar toch ver weg was het opwindend anders. We zagen de politici Wallage en Alders van het Rabo terras naar de SNS bar schuivelen, ja dit Diaghilev festival was een cultureel hoogtepunt op zijn minst voor het Noorden. Veel vrouwen droegen chique zijden kleding en naast hun mannen waren er ook jongeren, net in het pak. Ik hoorde Engels, Amerikaans en Russisch om me heen en na afloop zag ik een Russische vrachtwagen tegen de stroom inrijden en wagens van het Corps Diplomatique het feestterrein verlaten.
Het Diaghilev festival. Het wat?
Inderdaad, tot onlangs kende haast niemand die naam. Maar sinds de Gasunie gas aan het Russische Gazprom verkoopt en ook wat heeft bijgedragen aan de restauratie van de Hermitage heeft Groningen zich ontwikkeld tot springplank naar Rusland en onderhoudt de stad een innige band met St. Petersburg. De Gasunie betaalde trouwens ook het nieuwe Groninger museum, dat een krachtige verbinding werd tussen station en Groninger binnenstad. De Folkingestraat en omgeving veranderden hierdoor van shabby in trendy en Groningen werd weer een stuk opmerkelijker. Als eerste vrucht van de goede relaties tussen de steden werd de 'Russische Rembrandt' Repin een paar jaar geleden al een culturele hit. Groningen als pleisterplaats voor culturele dagjesmensen. Dat herhaalde zich met een tentoonstelling van Russische landschapsschilders
Diaghilev, de impressario
Het jaar 2005 bracht als een duveltje uit een doosje het Diaghilev festival, vernoemd naar een homosexuele adellijke impressario, die het bij de Tsaar niet redde, maar in Parijs een generatie kunstenaars aan zich wist te binden, waaronder de schilders De Chirico, Picasso, Matisse en de ontwerper Leon Bakst, de componisten Korsakoff, Ravel en vooral Strawinsky en de legendarische danser Vaslav Nijinsky. Diaghilev (1872-1929) was een tiran, maar hij zette wel les Ballets Russes op de kaart, haalde een stuk Russische cultuur naar Parijs en maakte Strawinsky wereldberoemd. En Groningen had nu een Diaghilev festival, met muziek en film en beeldende kunst en ballet.
We verdiepten ons in de mooie maar treurige dagboeken van de danser Nijinsky. Hoe wereldroem verging in een onbevredigbaar verlangen naar meer aandacht en liefde. Hoe zijn eigen godsbesef verwerd tot waanzin. We verdiepten ons in de sfeer rondom de Tsaar, en geleidelijk aan belandden we in de theaters van Parijs, waar Diaghilev , als een soort van Joop van den Ende, zijn balletten steeds mooier en grootser wist te maken.
Een kennishiaat ingevuld
We waren een weekend van de wereld. Maar wat betekent dit alles? Voor mij, als bezoeker.
Voor u als lezer. Voor de cultuur in Nederland. Voor cultureel Nederland. Zijn er straks sporen terug te zien in de mode, de literatuur, het ballet? Wat betekent zo'n happening economisch? In ieder geval spendeerden
wij zeker 100 euro per persoon aan parkeren, eten, festivalkaartjes en diverse gezellig-uit aankopen zoals boeken en een mooie fles olijfolie. We genoten van een hoogst bijzonder weekend. De prachtige theaterkostuums maakten diepe indruk, de simpele romantiek had iets boers en ook iets ontwapenends. De gedetailleerdheid van de decorontwerpen en de kostuumontwerpen, vooral van Leon Bakst, inspireerde. De gastvrijheid van een vriend die de trip organiseerde, en bij wie we mochten logeren, was bovendien hartverwarmend. Deze periode vlak voor jugenstil en art-deco, vlak voor Josephine Baker en New Orleans, een nawee, nog een keer een oprisping van de 19de eeuw, ook deze periode verdient een plek en kreeg die nu.
Toeval?
Vlieden wij als toeval?
De gemiddelde lezer of tv kijker heeft de naam Diaghilev amper kunnen missen. Het festival genoot een goede publiciteitsmachine. Maar het was een korte eenmalige kennismaking en uit mijn communicatiepraktijk weet ik dat dit in principe te weinig is om veel te bewerkstelligen. Toch kan de invloed op de cultuur groot zijn. De Nederlandse theater en ballet werelden waren er, gay Nederland was er, er was een groot aantal buitenlanders en omdat Groningen toch even weg is, zijn er in kroegen en bedden vast vele nieuwe ontmoetingen tot stand gekomen. Dit groots
opgezette spektakel lijkt echter niet te passen in een trend, een duiding of een traditie. We genoten een prachtig uitgewerkte toevalstreffer, zo leek het. Opportunity knocks. Groningen had al die goede contacten en dit was een interessant onderwerp dat ging over een belangrijke cultureel moment rond 1910. Misschien is de geexposeerde manier van kijken naar theater, als kruisbestuiving van muziek, kunst, literatuur en ballet, wel een goede invalshoek om verder mee te gaan. die kunstenaars kregen opeens avond aan avond een groot publiek. Toen. Dat kan nu ook. Misschien is dit festival een impuls, een wegaanduider? We zullen het zien. Het hield me bezig, dit verslag maakte ik graag. En even ging er weer niets boven Groningen.
Roeland Schweitzer
home
|